ЭСҚ – УАҚЫТТЫ ҮНЕМДЕУДІҢ ЕҢ ТИІМДІ ЖОЛЫ

Қазір барлығы қолжетімді, бәрі жеңіл. Бір замандарда қарапайым анықтама алу үшін халық сағаттап кезекке тұрып, арнайы мекемеге барып әуреленетін. Уақыт жоғалтатын, кейде күні бойы жүріп, тек бір құжатқа қол жеткізетін. Қазір цифрландырудың арқасында көптеген қызмет түрлері үйде отырып-ақ шешіледі. Бірақ, бір мәселе бар – бұл мүмкіндікті жастар жақсы меңгергенімен, үлкен буын өкілдері әлі де толық үйрене алмай келеді. Қарапайым мысал – электронды сандық қолтаңба (Эсқ). Біреулер оны бес минутта онлайн ашып алса, енді басқалары әлі күнге дейін түсінбей, хқко-на келіп уақытын жоғалтады. Осы орайда біз Талдықорған қаласындағы Халыққа қызмет көрсету орталығының ЭСҚ бойынша жауапты маманы Айдынбетов Қуат Әбдәнұлымен сұхбаттасып, мәселенің мән-жайын сұраған едік.

АЛАТАУ: ЭСҚ алу үшін қайда бару керек? Міндетті түрде ЦОН-ға ма, әлде онлайн рәсімдеуге бола ма?
Қуат Айдынбетов: ЭСҚ-ны алу үшін азаматтың таңдау құқығы бар. Қалаған адам Халыққа қызмет көрсету орталығына келіп ала алады. Ал уақыты тығыз немесе жолға шығуға мүмкіндігі жоқ болса, онлайн рәсімдей береді. Қазірдің өзінде көпшілік онлайн нұсқаны пайдаланады. Әсіресе жастар жағы компьютерге отырды ма, бірнеше минутта ЭСҚ-ны рәсімдеп шығады. Ал мүмкіндігі шектеулі азаматтарға арнайы көмек көрсетеміз. Бізде мобильді қызмет бар, сол арқылы қызметкерлер барып, халық үйінде отырып-ақ ЭСҚ ашып береді. Бұл халыққа барынша жағдай жасау үшін енгізілген жүйе.
АЛАТАУ: Онлайн алған ЭСҚ заңды тұрғыда барлық жерде жарай ма?
Қуат Айдынбетов: Иә, заңдық күші бар. ЭСҚ – бұл адамның қолтаңбасын толық алмастыратын электронды кілт. Ол мемлекеттік базаларда, түрлі порталдарда, тіпті кейбір жеке компаниялардың жүйелерінде де қолданылады. Бірақ бір нәрсені ескеру керек: әр базаға кіру үшін алдымен тіркелу қажет. Егер тіркелмесе, ЭСҚ жұмыс істемейді. Сондықтан көпшілік кейде «ЭСҚ жарамай қалды» деп ойлайды.Ал шын мәнінде мәселе тіркеуде болып шығады. Яғни ЭСҚ – әмбебап құрал, тек оны дұрыс пайдаланған жөн. Қарапайым мысал: біреу оны тек анықтама алуға ғана жарайды деп ойлайды. Бірақ шын мәнінде ЭСҚ арқылы бизнесті тіркеуге, мүлікті рәсімдеуге, салық төлеуге, мемлекеттік сатып алуға қатысуға болады. Бұл – кәдімгі қолыңызбен қойған қолтаңбаңыздың электронды түрі.
АЛАТАУ: ЭСҚ қанша жылға беріледі, оның мерзімі біткенде қайта алу тәртібі қалай жүреді?
Қуат Айдынбетов: ЭСҚ тек бір жылға ғана жарамды. Бұл – бекітілген мерзім. Уақыты біткенде азаматтар оны қайтадан жаңартып алуы керек. Жаңарту үшін тағы да екі мүмкіндік бар: онлайн немесе ХҚКО-ға келіп рәсімдеуге болады. Қазір адамдардың көбі онлайнды таңдайды. Өйткені үйде отырып-ақ бірнеше минутта мерзімін созып алады. Бірақ онлайн рәсімдеу үшін компьютердің браузерін дұрыс баптау керек, арнайы бағдарламаларды орнату қажет. Оны кейбір адамдар түсінбей жатады. Сол себепті қиналған жағдайда ЦОН-ға келіп, мамандардың көмегіне жүгінген жөн. Мысалы, бізге жиі келетін зейнет жасындағы адамдар бар. Олар «өзіңіз ашып беріңізші» деп сұрайды. Біз көмектесеміз, түсіндіреміз, қажет болса бірге отырып жаңартамыз. Өйткені ЭСҚ – әр азаматқа жеке берілетін құрал, оны бөтен біреуге рәсімдету дұрыс емес.
АЛАТАУ: ЭСҚ-ны телефон арқылы қолдануға бола ма, әлде тек компьютерде ғана іске аса ма?
Қуат Айдынбетов: Бұл сұрақты көп қояды. Өйткені адамдар ЭСҚ мен eGov mobile қосымшасын жиі шатастырады. eGov mobile – бұл тек анықтама алуға арналған бағдарлама. Онда сіз медициналық немесе білім саласындағы қарапайым анықтамаларды ала аласыз. Ал ЭСҚ – бұл ресми қолтаңба. Оны тек компьютер арқылы қолдануға болады. Компьютерге арнайы бағдарлама орнатылып, сол арқылы құжаттарға электронды түрде қол қоясыз. Кейбірі «телефонмен неге қолдануға болмайды?» деп сұрайды. Өйткені телефонда қауіпсіздік деңгейі жеткіліксіз, ресми құжаттарға қол қою үшін компьютер қажет. Сондықтан ЭСҚ-ны телефонға көшіріп алу мүмкін емес. Бірақ бұл бағытта да өзгерістер болуы мүмкін, себебі мемлекеттік жүйелер үнемі жетілдіріліп отырады. Қазірдің өзінде мобильді қолтаңба түрлері қарастырылып жатыр. Бірақ әзірге тек компьютермен ғана жұмыс істейді.
ЭСҚ – бүгінгі күннің ең маңызды құралы. Ол уақытты үнемдеп қана қоймайды, сонымен бірге әрбір азаматтың мемлекеттік жүйелерге еркін қол жеткізуіне мүмкіндік береді. Бір ғана кілт арқылы сіздің атыңыздан құжаттарға қол қойылады, Мемлекеттік қызметтер ашылады, түрлі рәсімдер оңай орындалады. Бірақ басты мәселе – оны дұрыс қолдана білу керек. Цифрлық сауаттылықты арттыру – қоғам үшін аса маңызды.

P.S. Цифрландыру қазір әрбір азаматтың күнделікті өміріне еніп кеткенімен, оны толық меңгеру әлі де қиындық туғызып отыр. Әсіресе үлкен буын үшін ЭСҚ – жай ғана кілт емес, бір қарағанда түсініксіз, тетіктері көп жаңа дүние сияқты көрінеді. Дегенмен, оны игеріп алған адам уақытын үнемдейді. Бір ғана электронды қолтаңба арқылы мемлекетпен байланыс жеңілдейді, құжат рәсімдеу жылдамдайды.

Зарина БЫЖЫБЕК